حق پشیمانی در معامله ملک

شرط پشیمانی در قرارداد

شرط پشیمانی در قراردادهای مربوط به خرید و فروش ملک، خودرو و موارد مشابه، به راحتی قابل پیش‌بینی است. طبق عرف، مدت اعتبار این شرط تا زمان پرداخت اقساط، تحویل کالا یا تنظیم سند رسمی در نظر گرفته می‌شود. اقداماتی مانند تنظیم سند رسمی یا دریافت بخش قابل توجهی از مبلغ معامله، به عنوان نشانه‌هایی محسوب می‌شوند که به طور ضمنی باعث ابطال شرط پشیمانی می‌گردند.

برای مشاوره کاربرد شرط پشیمانی در قرارداد و نحوه درج آن

شرط پشیمانی در قراردادهای مربوط به خرید و فروش املاک، خودروها و سایر موارد، به طور مشخص در قانون مدنی و قوانین مرتبط ذکر نشده است، اما هم‌زمان نیز رد نشده و این موضوع موجب بروز اختلافات فراوانی درباره شرایط و موارد اجرای این شرط می‌شود.

به همین دلیل، افرادی که تمایل دارند شرط پشیمانی را در قراردادهای خود لحاظ کنند، باید از ماهیت این شرط و همچنین شرایط و قواعد مربوط به آن آگاهی کامل داشته باشند تا به خاطر ناآگاهی حقوقشان ضایع نشود.

بنابراین، در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف شرط پشیمانی در قراردادهای املاک، خودرو و… پرداخته شده و به موضوعاتی چون مدت زمان پشیمانی، شرایط استفاده از این شرط، احتمال اسقاط ضمنی آن و همچنین دیدگاه شرع در مورد این شرط در معاملات پرداخته شده است. همچنین، رای وحدت رویه در خصوص حق پشیمانی در قراردادها نیز ارائه خواهد شد.

شرط پشیمانی در قرارداد چیست

برای پاسخ به این سوال که شرط پشیمانی در قرارداد چیست، باید بیان کرد که زمانی که دو طرف قرارداد به توافق برسند که یکی از آنها می‌تواند به دلیل پشیمانی و با پرداخت خسارت مشخصی، قرارداد را لغو کند، شرط پشیمانی در آن قرارداد به وجود آمده است.

شایان ذکر است که این شرط به معنای اعطای حق فسخ قرارداد نیست، بلکه تنها ابزاری برای تقویت معاملات به شمار می‌رود و هدف آن جلوگیری از نقض و عهدشکنی طرفین در عقد بیع و غیره است. همچنین، باید توجه داشت که شرط پشیمانی در قرارداد، خیار شرط نیست و در صورت عدم تعیین مدت برای استفاده از آن، نمی‌توان به استناد به ماده 401 قانون مدنی، هم شرط و هم بیع را باطل دانست. در واقع، اشتباه است که شرط پشیمانی در قرارداد را با خیار شرط یکی بدانیم. (در بخش بعدی، تحت عنوان مدت زمان پشیمانی در قرارداد، توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد.)

در توضیح پشیمانی فروشنده از فروش ملک باید گفت؛

پیش‌بینی امکان پشیمانی در معامله ملک، که جزو املاک غیرمنقول به حساب می‌آید، امکان‌پذیر است. در این راستا، طرفین قرارداد مبلغی به عنوان خسارت مرتبط با حق پشیمانی تعیین می‌کنند و کسی که به دلیل پشیمانی قرارداد را لغو می‌کند، موظف به پرداخت این مبلغ به طرف دیگر خواهد بود.

چنانچه حق پشیمانی به طور صریح یا ضمنی در قرارداد ذکر شده باشد، فروشنده می‌تواند در زمانی که مشخص شده یا در مدتی که عرفاً برای حق پشیمانی در نظر گرفته شده، اقدام به استفاده از این حق کند و پول پرداختی مشتری و همچنین خسارت مربوط به پشیمانی را به وی بازگرداند.

اگر حق پشیمانی به صورت صریح یا ضمنی در قرارداد قید نشده باشد، فروشنده تنها در صورتی می‌تواند قرارداد را فسخ کند که دلیل موجه و قانونی برای این کار داشته باشد یا این که از خیارات قانونی برخوردار بوده و با استناد به آن‌ها، قرارداد را لغو نماید.

درخواست مشاوره

جهت دریافت مشاوره فوری با شماره 09127008369 تماس حاصل نمایئید.

09127008369

درخواست مشاوره

فرم درخواست

• نام و نام خانوادگی :*
• شماره موبایل :*
• نوع درخواست:
  • وکالت
  • مشاوره
• توضیحات

در توضیح شرط پشیمانی در معامله خودرو باید گفت؛

پیش‌بینی امکان پشیمانی در قراردادهای خرید و فروش خودرو، که جزو اموال منقول محسوب می‌شود، ممکن است. در این شرایط، طرفین معامله مبلغی را به عنوان جبران خسارت ناشی از حق پشیمانی مشخص می‌کنند و فردی که قرارداد را به دلیل پشیمانی لغو می‌کند، موظف به پرداخت این مبلغ به طرف مقابل خواهد بود.

اگر حق پشیمانی در قرارداد خودرو پیش‌بینی نشده باشد، لغو قرارداد تنها با استناد به دلایل قانونی یا وجود خیارات قانونی ممکن است، مانند خیار غبن و غبن فاحش، خیار مجلس، خیار تأخیر ثمن، خیار تدلیس، خیار تخلف شرط و خیار تبعض صفقه و… .

مدت زمان پشیمانی در قرارداد

مدت زمان پشیمانی در معاملات خودرو و ملک، موضوعی است که در این بخش از مقاله حقوقی نصراللهی به تفصیل بررسی خواهد شد. اما پیش از آن، لازم است تا نکاتی درباره قواعد و شرایط مربوط به این مدت زمان در قراردادها مطرح شود.

نکته اول این است که افراد معمولاً مدت زمان پشیمانی را بر اساس یکی از سه حالت زیر تعیین می‌کنند: حالت اول، پس از تاریخ سررسید قسط بعدی مبلغ معامله یا پرداخت بخش عمده‌ای از آن (و به تبع آن، دریافت قسط بعدی)؛ حالت دوم، تا زمان سررسید تحویل (و به تبع آن، پس از انجام تحویل)؛ و حالت سوم، پس از تاریخ سررسید تنظیم سند رسمی (و به تبع آن، خود تنظیم سند رسمی).

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که شرط پشیمانی با شرط خیار متفاوت است و عدم تعیین مدت برای شرط پشیمانی موجب باطل شدن آن یا معامله نخواهد شد. بلکه در صورتی که شرط پشیمانی در قرارداد قید شود و مدت آن مشخص نشود، عرفاً زمان اعمال این حق، زمان تحویل مورد معامله یا زمان تنظیم سند رسمی در نظر گرفته می‌شود. به همین دلیل، نمی‌توان سال‌ها بعد از امضای قرارداد نسبت به اعمال حق پشیمانی اقدام کرد.

مدت زمان پشیمانی در معامله خودرو

برای توضیح مدت زمان مرتبط با شرط پشیمانی در معاملات خودرو، می‌توان گفت که به طور منطقی و عرفی، این بازه زمانی ممکن است تا زمان پرداخت اقساط، تا زمان تحویل خودرو یا حتی تا زمان تنظیم سند رسمی آن در نظر گرفته شود. همچنین، این تصور که امکان فسخ معامله خودرو بدون ذکر هیچ شرطی تا 24 ساعت پس از انجام معامله وجود دارد، تنها یک رویه عرفی است و از نظر قانونی هیچ پایه و اساسی ندارد.

مدت زمان پشیمانی در معامله ملک

قوانین مربوط به مدت زمان اجرای شرط پشیمانی در معاملات ملکی، مشابه با قوانین حاکم بر معاملات خودرو است. بنابراین، طرفین قرارداد می‌توانند با توافق یکدیگر، مهلت، تاریخ یا انجام تعهد مشخصی را به عنوان مدت زمان اجرای این شرط تعیین کنند. لازم به ذکر است که این تصور که حتی در صورت عدم ذکر هیچ شرطی، امکان انحلال معامله ملک تا ۴۸ ساعت پس از انجام آن وجود دارد، تنها یک مسئله عرفی است و هیچ پایه قانونی ندارد.

شرایط استفاده از شرط پشیمانی

در بخش‌های قبلی این مقاله به بررسی ماهیت شرط پشیمانی در قراردادهای مربوط به خرید و فروش ملک و خودرو و همچنین مدت زمان اجرای این شرط پرداخته شد. در این قسمت، شرایط لازم برای به کارگیری شرط پشیمانی مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. از مهم‌ترین این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

شرط پشیمانی در قراردادهای مربوط به خودرو و ملک باید به‌طور واضح یا ضمنی از اعتبار ساقط نشده باشد.

اگر در قرارداد برای اجرای شرط پشیمانی زمان مشخصی تعیین شده باشد، اطلاع‌رسانی درباره پشیمانی و پرداخت خسارت مربوطه باید در مهلت مشخص شده انجام شود.

تنها ابراز اراده برای استفاده از شرط پشیمانی کفایت نمی‌کند و فرد ملزم است خسارت پیش‌بینی‌شده در قرارداد را به طرف مقابل پرداخت کند. در بخش بعدی مقاله، به توضیح اسقاط ضمنی شرط پشیمانی در قرارداد خواهیم پرداخت.

اسقاط ضمنی شرط پشیمانی

مفهوم اسقاط ضمنی شرط پشیمانی در قرارداد به این معناست که طرفین قرارداد، همچون معامله‌گران ملک یا خودرو، به‌طور غیرمستقیم با رفتار و اقدامات خود، نشان می‌دهند که قصد استفاده از شرط پشیمانی مندرج در قرارداد را ندارند. از رایج‌ترین نمونه‌های رفتارهایی که به عنوان اسقاط ضمنی این شرط محسوب می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

فروشنده در چندین نوبت و در زمان‌های تعیین‌شده، بدون هیچگونه اعتراضی، اقساط مربوط به بهای معامله یا بخش عمده‌ای از آن را دریافت کند.

خریدار نیز در چندین نوبت و در زمان‌های مقرر، بدون هیچگونه اعتراضی، اقساط بهای معامله یا بخش قابل توجهی از آن را به فروشنده پرداخت نماید.

خریدار اقدام به فروش مال موضوع معامله به شخصی دیگر کند.

فروشنده و خریدار در تاریخ مقرر برای تنظیم سند رسمی در مرجع مربوطه حاضر شوند یا برای این کار به یکدیگر وکالت دهند.

فروشنده، حتی بدون دریافت تمام مبلغ معامله، مال مورد معامله را به خریدار تحویل دهد (در مواردی که در قرارداد، تحویل مال مشروط به پرداخت تمام یا مبلغ مشخصی از ثمن معامله شده باشد).

حکم شرعی پشیمانی در معامله

بر اساس اصول شرعی، وجود شرط پشیمانی در قراردادهای مربوط به خرید و فروش اموال منقول و غیرمنقول در شرایط خاصی، مجاز و معتبر است. در این بخش، به طور مختصر به بررسی حکم شرعی پشیمانی در معاملات و توافق بر سر شرط پشیمانی پرداخته خواهد شد.

از دیدگاه شرع، اعمال شرط پشیمانی در معاملات مربوط به املاک، خودرو و دیگر موارد باید با رعایت قاعده “لا ضرر” انجام گیرد (زیرا شرع، سوء استفاده از حق را ممنوع کرده است).

در شرط پشیمانی، لازم است قید پرداخت خسارت ذکر شود تا از بی‌ثباتی معاملات جلوگیری شده و استحکام قراردادها حفظ گردد.

با توجه به اصل لزوم قراردادها، شرط پشیمانی باید به حداقل موارد قابل استناد و قطعی تفسیر گردد؛ بدین معنا که مدت آن باید به کوتاه‌ترین زمان ممکن محدود شود و اسقاط ضمنی آن بر اساس هر نشانه و قرینه‌ای لحاظ گردد.

برخی فقها اعتقاد دارند که اگر شرط پشیمانی به صورت مطلق باشد، به این معنا که فردی که این شرط برای او در ضمن معامله قرار داده شده، بتواند در هر زمان با پرداخت غرامت، معامله را فسخ کند، این شرط و اصل عقد معتبر است. اما اگر شرط پشیمانی به گونه‌ای تعیین گردد که یکی یا هر دو طرف در زمان نامعینی (با پرداخت غرامت) حق فسخ داشته باشند، این شرط باطل خواهد بود، در حالی که اصل عقد همچنان معتبر است.

رای وحدت رویه در خصوص حق پشیمانی در قراردادها

رای وحدت رویه 810 هیات عمومی دیوان عالی کشور، در زمینه حق پشیمانی در قراردادها، مورد نظر است. فایل دانلود این رای در باکس زیر قرار داده شده است تا افراد علاقه‌مند بتوانند به مطالعه آن بپردازند و از محتوای آن بهره‌مند شوند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص شرط پشیمانی در قراردادها و روش افزودن آن، به کانال تلگرام حقوق عقود و قراردادها بپیوندید. همچنین، تیم کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی نصراللهی آماده است تا با ارائه مشاوره تلفنی به سوالات شما در زمینه کاربرد و نحوه درج شرط پشیمانی پاسخ دهد.

سوالات متداول

1- شرط پشیمانی در قرارداد چیست؟

هر زمان که دو طرف قرارداد به این نتیجه برسند که یکی از آن‌ها می‌تواند به دلیل احساس پشیمانی و با پرداخت مبلغی مشخص، قرارداد را فسخ کند، شرط پشیمانی در توافق‌نامه برقرار شده است. توضیحات و جزئیات بیشتر در این خصوص در متن مقاله ارائه شده است.

2- شرایط اعمال شرط پشیمانی در قرارداد چیست؟

عدم حذف واضح یا غیرمستقیم شرط پشیمانی در توافق‌نامه، یکی از اصلی‌ترین الزامات برای اجرایی شدن این شرط به شمار می‌رود که توضیحات آن در محتوای مقاله ذکر شده است.

3- مقصود از اسقاط ضمنی شرط پشیمانی در قرارداد چیست؟

هدف از حذف شرط پشیمانی به طور ضمنی در قرارداد این است که افراد با اقدام‌های خود، عدم تمایل به اجرای این شرط را ابراز کرده و از آن صرف‌نظر کرده‌اند. نمونه‌های این موضوع در مقاله ذکر شده است.